Covid-19 Bilgilendirme

“Şiddetli Akut Solunum Sendromu-2 (SARS-CoV-2)” ya da “Koronavirüs Hastalığı-19 (Covid-19)” olarak da isimlendirilen salgın hastalık, ilk olarak 2019 Aralık ayının sonunda Çin’in Wuhan kentinden bildirilerek kısa sürede dünyayı etkisi altına aldı ve çok geçmeden, 2020 Mart ayında Dünya Sağlık Örgütü tarafından “Küresel Pandemi” olarak ilan edildi.Coronavirüsler, zarflı RNA virüslerinden olup Coronaviridae ailesine mensuptur. Spike yüzey glikoproteini, küçük zarf-matriks-nükleokapsid proteinleri olmak üzere dört ana yapısal protein içeren SARSCoV-2 virüsü, vücuttaki reseptörlere spike yüzey proteinleri aracılığı ile bağlanmaktadır.SARSCov-2 virüsü, vücutta kan basıncı ve sıvı dengesini regüle eden hormonal bir sistem olan Renin-Anjiyotensin-Aldosteron Sistemi’nin (RAAS) bir parçası olan ACE-2 reseptörlerine bağlanarak etki edebilmektedir. Bununla birlikte SARSCoV-2 virüsü, bir diğer önemli molekül olan Transmembran Serin Proteaz 2 (TMPRSS2)’nin spike proteinini kesmesi sonucu aktive edilerek ACE-2’ye bağlanabilmektedir. Virüsün bağlanmasının ardından ACE 2 ekspresyonu azalmakta ve hücredeki Anjiyotensin II miktarı artmaktadır. Akciğerler haricindeki diğer pek çok organ da ACE 2 reseptörü bulundurmaktadır. Bu nedenle bu artış da akut solunum sıkıntısı, inflamasyon, miyokard(kalp kası) hasarı ve gastrointestinal yansımalar da dahil histopatolojik değişiklikleri de içeren pek çok hasara neden olmaktadır.Hastalığın spektrumu insanlarda basit soğuk algınlığından ağır akut solunum sendromuna kadar değişkenlik gösterebilmektedir. İnsan ve hayvanlarda çeşitli derecelerde akciğer, mide-bağırsak sistemi, karaciğer, böbrek ve sinir sistemi tutulumlarıyla seyreden klinik tablolara neden olabilmektedir.

Covid-19 Bulaşma Yolları

Covid-19 virüsü, hayvanlarla insan temasından yayılabilmektedir. İnsandan insana bulaş ise esas olarak damlacık yoluyla olmaktadır. Ayrıca hasta bireylerin öksürme, hapşırma yoluyla ortaya saçtıkları damlacıklara diğer kişilerin elleri ile temas etmesi sonrasında ellerini ağız, burun veya göz mukozasına götürmesi ve temas etmesi ile bulaşmaktadır. Asemptomatik kişilerin solunum yolu salgılarında da virüs tespit edilebildiğinden bulaştırıcı olabilmektedir.Ortalama inkübasyon süresinin 5-6 gün olduğu, bazı vakalarda 14 güne kadar uzayabileceği gözlenmiştir. Covid-19’un bulaştırıcılık süresi kesin olarak bilinmemektedir. Semptomatik dönemden 1-2 gün önce başlayıp semptomların kaybolmasıyla sona erdiği düşünülmektedir.

Covid-19’dan Korunma Yöntemleri

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Covid-19’dan etkin korunma için aşağıdaki önlemlerin alınmasını önermektedir.

• Enfekte olmuş kişilerle yakın temastan kaçının
• El hijyenine dikkat edin, sık aralıklarla elleri en az 20 saniye sabun ve su ile yıkayın
• Sabun ve su olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanın
• Ellerinizi yüz ve gözünüzle temas ettirmemeye çalışın
• Özellikle hasta insanlar veya çevresi ile doğrudan temas ettikten sonra ellerinizi mutlaka yıkayın
• Çiftlik hayvanları ve vahşi hayvanlarla korunmasız temastan kaçının,
• Enfekte olan kişilerin dokunduğu yüzeyleri dezenfekte edin
• Eğer enfekte olduysanız, öksürürken, hapşırırken tek kullanımlık kağıt mendil ile ağız ve burnunuzu kapatın; kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içinizi kullanın

Hasta iseniz, kendinizi izole edin, kalabalık yerlerde bulunmayın, zorunlu hallerde ağız ve burnu kapatan maskeler ile çevrenizi koruyun.

Covid-19’un Belirti ve Bulguları

Covid-19 ateş, öksürük, boğaz ağrısı, kas ağrısı, yorgunluk gibi hafif semptomlardan pnömoni, akut respiratuar distres sendromu, böbrek yetmezliği, çoklu organ yetmezliği gibi ileri yoğun bakım ihtiyacı doğuran ağır semptomlar şeklinde de klinik belirti verebilir.

Tanı Yöntemleri

Nazal ya da orofaringeal bölgelerden alınan sürüntüde revers transkriptaz polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) ile Covid-19 virüsü saptanabilir. Fakat mümkünse alt solunum yollarından alınacak örnekler için trakeal aspirat veya bronkoskopik örnekler tercih edilmelidir. Alt solunum yolundan alınan örneklerde virüsü saptama ihtimali daha yüksektir. NAAT (nükleik asit amplifikasyon testleri) testlerinin negatif olduğu ve Covid-19 enfeksiyonu ile kuvvetli epidemiyolojik ilişkisi olan olgularda akut ve/veya konvalesan fazda alınan serum örneklerinde serolojik testlerin çalışılması tanıyı destekleyebilir. Bu amaçla ELISA ya da IgM/ IgG saptayan hızlı antikor testleri gibi serolojik testler hali hazırda kullanılmaktadır.